Regional Science High School for Region IX

Industriya: Edukasyon

Lokasyon: Malasiga, San Roque, Zamboanga City, Region IX, Pilipinas

Panimula: Established: 1994 Type: Public Affiliation Regional Science High School Union Location: Malasiga, San Roque, Zamboanga City, Philippines

Mga Akda sa Unang Markahan

UNANG MARKAHAN 

1. Batang- Bata Ka Pa by Apo Hiking Society 

2. ANG SUNDALONG PATPAT ni Rio Alma 

3. ISANG DOSENANG KLASE NG HIGHSCHOOL STUDENT: Sipi mula sa Aba, Nakakabasa na Pala Ako! ni Bob Ong 

4. SANDAANG DAMIT ni Fanny Garcia 

5. KUNG BAKIT UMUULAN: Isang Kuwentong Bayan 

6. ALAMAT NI TUNGKUNG LANGIT ni Roberto Añonuevo 

7. SALAMIN ni Assunta Cuyegkeng 

8. ANG PINTOR ni Jerry Gracio 

9. IMPENG NEGRO ni Rogelio R. Sikat 

10. ANG AMBAHAN NI AMBO ni Ed Maranan

Mga Akda sa Ikalawang Markahan

IKALAWANG MARKAHAN

1. NEMO, ANG BATANG PAPEL ni Rene O. Villanueva

2. MABANGIS NA LUNGSOD ni Efren R. Abueg

3. ANG ALAMAT NI DARAGANG MAGAYON

4. KAY MARIANG MAKILING ni Edgar Calabia Samar

5. ANG MGA DUWENDE ni Isang Kuwentong-Bayan mula sa Bikol

6. TRESE Isyu 5 ni Budjette Tan

7. ALAMAT NG WALING-WALING

8. MGA ALAMAT NI JOSE RIZAL: Kabanata 3, El Filibusterismo ni Jose Rizal

9. NAPAGAWI AKO SA MABABANG PAARALAN

10. PAGLISAN SA TSINA ni Maningning Miclat

Mga Kwento sa Ikatlong Markahan

Taglish: Hanggang Saan?

Taglish: Hanggang Saan?

Bienvenido Lumbera

May nagtanong kung ang paggamit ng Taglish sa kolum na ito ay recognition on my part na

tinaggap kong maaaring gawing basis ng wikang “Filipino” and Taglish. Ngayon pa man aynililinaw ko nang hindi lengguwahe and Taglish. Ito ay isa lamang convenient vehicle para maabot sa kasalukuyan ang isang articulate sector ng ating lipunan na unti-unting nagsisikap
gumamit ng Filipino.

Importanteng makita nang sinumang gumagamit ng Taglish na limited and gamit nito. Dahil

sa binubuo ito ng mga salitang galing sa dalawang wikang not of the same family, makitid

ang range of expressiveness nito. Ang sensibiliteng ni-reflect nito ay pag-aari ng isang maliit
na segment ng ating lupinan, at ang karanasang karaniwang nilalaman nito ay may pagkasuperficial.

Isang makatang malimit banggitin kapag pinag-uusapan ang paggamit sa Taglish ay si
Rolando S. Tinio. Sa kaniyang koleksyon ng tulang tinawag na

Sitsit sa Kuliglig, may ilang mga tula na pinaghalong English na sulatin. Effective lamang ang Taglish, gaya ng pinatutunayan na rin ng mga tula ni Tinio, kapag Americanized intellectual ang speaker, at ang tone ng tula ay medyo tongue-in-check or sarcastic. At kahit na sa ranks ng Americanized Filipino intellectual, and profounder aspects of cultural alienation ay hindi kayang lamanin nang

buong-buo ng Taglish.

Better described marahil and Taglish as a “manner of expression.” Ibig sabihin, sa mga

informal occasions, mas natural sa isang English-speaking Filipino na sa Taglish magsalita.
Sa light conversation, halimbawa. Pero para sa mga okasyong nangangailangan ng sustained
thought, Taglish simply won’t do. Walang predictive patterns ang paghahalo ng vocabulary
at syntax ng dalawang lengguwaheng magkaiba ng pamilya. Dahil dito, maraming stylisticand logical gaps na nag-iinterfere sa pag-uunawaan ng manunulat at mambabasa.

Kailangan sa Taglish ang spontaneaous interaction ng nagsasalita at ng nakikinig. Sa
pamamagitan ng physical gestures, facial expressions, o tonal inflection, nagagawa ang
filling-in na siyang remedyo sa mga stylistic at logical gaps. Maaari namang sa pagtatanonglinawin ng nakikinig ang anumang ambiguity sa sinasabi ng kausap.

Samakatuwid, ang pagsusulat sa Taglish, cannot be a permanent arrangement. Kung

talagang nais ng manunulat na magcommunicate sa nakararaming mambabasa, haharapinniya ang pagpapahusay sa kaniyang command ng Filipino. Para sa manunulat, isang
transitional “language” lamang ang Taglish. Kung tunay na nirerecognize niya na napakaliit
at lalo pang lumiit ang audience for English writing, hindi siya makapananatiling Taglishlamang ang kaniyang ginagamit. Maliit pa rin ang audience na nakauunawa sa Taglish pagkat nagdedemand ito ng adequate control of English. Magbalik sa English. O tuluyang lumapit sa
Filipino. Ito ang alternatives para sa Taglish users ngayon na hangad pa ring magpatuloy sapagsusulat.

Tutubi, Tutubi,

Sipi mula sa librong

Tutubi, Tutubi, ‘Wag Kang

Magpapahuli sa Mamang Salbahe

(pahina 140-143)

Sa halip ang sinabi niya, “No, Jojo, you don’t understand. Bata ka pa kasi. Balang

araw, kapag naging magulang ka na, maiintindihan mo rin ang sinasabi ko.” Ayaw ko ng

logic niya, pirming siya ang matanda. Pirming siya ang tama. Pirming ako ang bata, kaya pirming ako  ang mali, at pirming ako lang ang dapat matuto. Pero nakapagtatakang kami na kulang sa isip ang pirming hinahanapang maging tama. Bakit kaming kulang sa isip ang kailangang umunawa sa husto raw ang pag-iisip?

Sa pag-iisa, sa aming uri ng insecurity, bakit walang makaalalang magtanong kung ano ang iniisip namin? Kung sa paghahanap ng solusyon sa problema ay mali ang makuhang paraan, nagagalit sila. Paano naman ang gagawin namin sa mundo?

Tumigil na lang basta sa paghinga? A, kay hirap mabuhay sa mundo na panay bawal, wala namang magturo ng tama. Kung sa pagtanda ko’y magiging kamukha ko rin sila, hindi bale na lang. Ayaw kong tumanda. Bawal maging pilyo. Mas lalong bawal maging seryoso. (Mag-i-idiot na lang ako.)

Kamukha ngayon, daig ko pa ang napagkaisahan. Nagtatanong lang naman, pero nakakagalitan. Umiiwas sa kaguluhang hindi naman ako ang may kagagawan. Para na rin

akong daga na tulirong nangangapa sa lungga. Ano ang gagawin ko sa aking sarili? Para rin akong may sakit na nakakahawa na hindi basta puwedeng lumapit sa kapwa. Saan ba ako pwedeng magpasiya? ‘Yong kaluluwa ko, kargo ng pari. ‘Yong marka ko sa eskuwelahan, nakasalalay sa dulo ng pulang ballpen ng titser ko. ‘Yong gusto kong kurso, nakatali sa dulo ng bulsa ng tatay ko. ‘Yong kalayaan ko, kahit bahagya ko pa lang nagagamit ay pinutol na nila. Sila na rin ang nagbibigay ng bagong kahulugan noon, kahit hindi kami kinonsulta. Ano nga ba ang pakialam nila sa kapalaran ng mga hamak na estudyante. Kapirasong pangalang wala namang katuturan ang naiwan sa amin. Ni hindi magamit dahil hindi naman galing sa malaking tatak. Pamilyang walang sinabi, batang walang silbi. Ay naku. Gusto ko lang magtanong, gusto ko lang matuto, kasalanan na pala iyon at ang ayaw maniwala sa kanila’y nakakaligtaan. Hindi galit ng ama sa anak o ng Diyos sa tao; galit ng maligno, kahit saan ka magtago, hindi ka makakatakas. Bugbog –sarado pag nahuli.Torture kapag ayaw umamin, firing squad kapag nakunan ng ebidensiya. Salvage kapag nakagalitgan, salvage rin kapag nakatuwaan. Kung magrereklamo pati kaluluwa mo, pati ito buburahan ng anino. Saan na ako pupunta, ano na’ng gagawin ko sa sarili ko?

Magbabad na lang kaya ako sa disco? Sayaw na lang kaya ang problemahin ko? Pero Iglesia ni Kristo naman ang mga paa ko, hindi marunong kahit na pandanggo. Tumambay na lang kaya ako sa mga kanto tulad ng ginagawa ng mga propesyonal na taong kanto? Ano naman ang gagawin ko roon, mag-abang sa pamumulaklak ng poste? Ay naku ulit, pinipilit ko lang maging matino sa sarili kong paraan, wala pang kaubrahan. Hindi naman siguro ako ginawa ng sino mang gumawa para sa lang maging basta yagit. Wala rin akong balak maging kontrabida sa buhay. Marami lang talagang tanong ang isip ko na naghahanap ng kahit na kapirasong sagot. At sa lipunan, bago man o luma, maraming pikon.

Silang punot’t dulo ng problema ko ngayon, silang namamahala, kung totoong parang tatay at nanay sila, tulad nina Malakas at Maganda, bakit ibang klase silang magpatupad ng disiplina? Bakit hindi Magkasya sa pangaral? Bakit hindi nila maintindihan na ang ginagawa lang naman naming mga kabataan ay bilang pagsasanay sa paghahanda sa aming kinabukasan? Kung dadaanin kami sa bugbog, di lalaki kaming mga tuliro. Kung kami na ang mga pinuno, paano magpapasiya ang isang hilo? Akala mo’y hindi sila marunong mamatay. Kung sila nang sila, at kung wala na sila, paano naman kami? Kung mamana namin ang ugali nila, di kawawa ang susunod na henerasyon, kami na matanda na ang siya namang mambubugbog sa kanila. Bakit ayaw nilang matuto kaming makialam, makisangkot? Habang buhay bang tagapalakpak na lang kami sa mga talumpati nilang hindi naman sila ang gumawa? Dapat bang maging utak-sakristan lang kami na amen lang ang bokadurang lumalabas sa bibig kapag kinausap? Saka kung itinuturing kaming parang anak, bakit kami sinisiraan?

Tatatawaging misguided elements, adventurists, communists, terrorists. Basta masama, kami. Basta tama, sila? Kung ganoon silang klaseng magulang, hindi na lang baleng maging ulila, ayaw kong sumali sa kanilang pamilya. Hindi baleng mabobo, tulad ng tingin nila sa aming mga aktibista, huwag lang maging baliw na tulad nila.

Bakit ba ganito, kapag makikinig ka sa usapan ng matatanda parang parating

panahon lang nila ang mahalaga. Mahusay na estudyante, baka noong panahon ni

Quezon. Mahusay na sundalo, baka noong panahon ng Hapon. Walang naaalala kung

hindi “noong araw” (Parang sila ang una at huling Pilipino.) Saka idagdag din kung

gaano kaganda ang kanilang panahon na hindi katulad ngayon, panay kahulugan. Parang

kami ang umimbento ng salitang kahirapan at problema. At kami na bunga nito, na dapat unawain ang siyang nakagagalitan kapag napag-uusapan ang kamalasan. Sagana

noong araw, pero bakit tayo utang ng utang sa mga dayuhan? Saka bakit kami ang

tagabayad nito balang araw? Pakikinig ba sa matatanda sa Ilog Pasig ang solusyon sa

mga problema? Baka kaya sila ay isang malaking problema? Parati silang tama, ang mga

Mam at Sir at mga Gardonet , sila lamang ang tanging nakakaalam sa pagpapatakbo

ng mga bagay-bagay sa mundo. Sila lamang ang may monopoly ng talino. Saka nila

pilit palalakihin ang papel nila sa lipunan. Ipagpipilitan ang kanila, bakit hindi sila ang

pakinggan at pamarisan? Sabagay, lahat naman yata ng matanda ay ganoon, ang kilala

lamang ay ang sarili. Kahit saan mapunta ang usapan, ang halimbawa nila ay ‘yong

tungkol sa sarili. Kahit saan mapunta ang usapan, ang halimbawa nila ay ‘yong tungkol

sa sarili. Kung doktor ang kausap, sasabihin nitong iyon ang pinakamahusay na kurso

ngayon. Ganoon din ang sasabihin kung mga titser o inhinyero ang tatanungin. Pero

paano kaya makikinig kung ang kausap ay isang pulitiko o armado? E, kung armadong

pulitiko? Di pangako ng baril, argumento ng bala, halakhak ng kanyon, ano pa? Lahat

yata ng matanda, sarili lamang ang nakikitang mainam. ‘Yon lang kasing karansan nila

ang kabisadong ikuwento. Pag iba na ang usapan, tulad ng halimbawa ng buntonghininga

ng mga katulad ko sa mundo, hindi na sila interesado. Parang kami ang nag-uso

ng salitang rebolusyon. Pag narinig ito, tumataas ang lahat ng buhok nila, pati sa kilikili,

kaya bumabaho tuloy ang usapan. Saka magtatatalak, kami ang makakagalitan. Luma na

‘yon, tanungin mo si Bonifacio. Kung ayaw mong maniwala, e bakit nakikiselebrasyon kasa araw ng mga bayani? Saka ba’t mo siya tinitingnan sa mga pera?

Ayaw ko nang makinig sa mga usapang “noong araw” na hindi ko makita

ang kabuluhan sa kasalukuyan. Ayaw kong maging ulyaning paulit-ulit ang sinasabi.

Ayaw kong maging (mas) makulit. Ayaw kong maging inutil. Kay hirap ng maraming

tanong sa buhay. Kay hirap ipanganak na “erehe” at “pilibustero” sa mundo. Kay hirap

mapagsabihang bandido at terorista. Kay hirap maghanap ng kahulugan ng pangalan. Wala akong balak malagay sa pera ang retrato ko. Gusto ko lang may sumagot at makinig sa tanong ko.

Mga Akda sa Ikaapat na Markahan

Ikalawang Markahan

1. Hari ng Tondo

2. Upuan

3. “Ampalaya (Ang Filipinas 50 Taon Makatapos ng Bagong Milenyo)”

ni Reuel Molina Aguila

4. “Nagsimula sa Panahon ng Yelo”

isang kabanata sa nobelang

5. Ang Sandali ng mga Mata

ni Alvin Yapan

6. “Bagong Bayani” ni Joseph Salazar

“Bayan Ko: Laban o Bawi?”

ni Jose F. Lacaba

7. “Pulangi: Ang Ilog na Humubog sa

Maraming Henerasyon”

ni Nash Maulana (mula sa librong

Regional Profiles: People and Places)

8. “Obra” ni Kevin Bryan Marin

Mga Akdang Pampanitikan

Coarse Outline
    Ito ang site na pinagkuhanan ng Learning Package sa Filipino:

http://www.depednaga.com.ph/learning-materials.html